هميشه در اطراف ما عناصري وجود دارند كه مايليم از آنها حفاظت كنيم و به عنوان ميراث به نسل هاي آينده انتقال دهيم .ارزش آنها نه تنها به دليل وجود خودشان و يا شايد ارزش هاي اقتصادي آنهاست، بلكه به دليل احساس خاصي است كه در وجود ما ايجاد مي كنند  يا اينكه باعث مي شوند فكر كنيم به يك سرزمين، سنت وسبك زندگي خاصي تعلق داريم. شايد اين ميراث يك شي حفاظت شده، يك بناي كاوش شده يا آوازي سروده شده و قصه اي روايت شده باشد. اين آثار هر شكلي كه داشته باشند بخشي از  هویت يك كشور هستند و حفاظت از آن ها به تلاش مناسب ما نياز دارد. واژه ميراث فرهنگي در دهه اخير به طور قابل ملاحظه اي تغيير يافته و بخشي از اين تغيير به علت اسنادي است كه بوسيله يونسكو گسترش يافته است. ميراث فرهنگي تنها به آثار تاريخي و مجموعه اي از اشيا ختم نمي شود و شامل سنت ها يا تجليات زندگي كه از اجداد ما به ميراث گذاشته شده نیز می شود. مانند سنت هاي شفاهي، هنرهاي نمايشي، آداب و رسوم اجتماعي، آيين ها، جشن ها و دانش ومهارت هاي لازم براي توليد صنايع دستي و... . به مجموعه مواريث ذكر شده " ميراث فرهنگي ناملموس" گفته مي شود كه البته ملموس ترين آن ها دانش و مهارت توليدات صنايع دستي هر كشور محسوب مي شود.

ميراث فرهنگي ناملموس در عين داشتن اهميت در ميان جوامع، مهمترين عامل در حفظ "تنوع فرهنگي " به عنوان قوي ترين عامل در مواجهه با رشد جنبه هاي منفي جهاني شدن به شمار مي رود. درك مواريث ناملموس در جوامع مختلف به گفتگوي بين فرهنگي كمك كرده و احترام متقابل نسبت به ديگر شيوه هاي زندگي را به ارمغان مي آورد. اهميت ميراث ناملموس تنها به آن بخش كه تجلي عيني يافته نيست بلكه بيشتر،گنجينه اي از دانش ومهارت است كه توسط اين ميراث از نسلي به نسل ديگر منتقل مي شود. به عبارت ديگر حفاظت از دانش و مهارت و محتواي اثر، بيشتر از خود اثر اهميت دارد. در اين راستا هدف از حفاظت: تضمين بقا، باز آفريني مستمر و انتقال آن به آيندگان است.

از نمونه اين مواريث در شهرقزوين، دانش توليد چهل تكه دوزي است،كه از زمان صفويه در اين شهر رواج داشته و توليد مي شده كه با مدارك مستندي كه بدست ميراث فرهنگي رسيده در خانواده استاد غلامحسن كلاهدوز  بالغ  بر 150 سال قدمت مستمر دارد.

چهل تکه دوزی ((patch work

یکی از انواع صنایع دستی ایران وجهان چهل تکه دوزی است. در اين هنر، قطعات رنگارنگ پارچه در اندازه های مختلف به یکدیگر دوخته می شوند. از آنجا که تکه های پارچه درکنار هم فرار می گیرند به آن چهل تکه می گویند. چهل تکه دوزی فرایندی است که طی آن قطعات ریز و درشت و رنگارنگ پارچه های مختلف به یکدیگر دوخته می شوند و چون تکه های زیادی از این پارچه ها و قطعات در کنار هم قرار می گیرند به چهل تکه معروف شده اند، همین جاذبه یک اثر چهل تکه است. یعنی رنگارنگی و تنوع پارچه های به کاررفته در آن، هرکدام از این پارچه ها و قطعات می توانند حرف هایی برای گفتن داشته باشند و چه بسا هر قطعه سرگذشتی پرفراز و نشیب طی کرده تا در نهایت در کنار قطعه دیگر به صورت چهل تکه بتواند نیازهای مختلفی راتامین کند و برای مصارف گوناگونی مثل لحاف، روتختی، کوسن، پرده و... به کار رود. چهل تکه دوزی نیاز به مهارت زیادی دارد، برای انجام این کار پارچه های رنگی را پیش از دوخت را کاملا می شویند تا از ثابت ماندن رنگ پارچه بعد از شست و شو اطمینان حاصل شود.

پارچه ها را  اغلب به صورت مربع، مستطیل، لوزی و مثلث بریده و از پشت به وسیله کوک های ریز به هم  متصل می کنند.  با وجود چرخ خیاطی، تاکید برآن است که این دوخت ها حتما " با دست صورت گیرد تا ظرافت کار رعایت شود و از سوی دیگر به حفظ شکل سنتی این تکنیک کمک شود. چهل تکه دوزی به روش های مختلفی انجام می شود که هر کدام تکنیکی خاص برای خود دارد.

این روش ها عبارتند از : 1-روش ساده 2-روش معرق 3-روش مرصع 4- روش نمدی 5- روش ضخیم دوزی و برش

با خوانش اثري همچون چهل تكه مي توان به تاريخچه طویل توليد آن پي برد. اثري كه بسا قدمتي به درازای آشنايي انسان با نخ و ريسه و پارچه دارد. چهل تكه به مثابه محصولي مادي كه في نفسه قابليت تعويض و مبادله در اقتصاد كالايي را داشته و در بعدي ديگر مي تواند  تجلي  ارضاي نيازهاي معنوي و روحي نيز باشد. در واقع كالاها اگر چه به ذات جهت مصرف توليد مي شوند و از اين حيث رابطه اي ديالكتيكي بين توليد و مصرف آنها برقرار است. اما نبايد توليدشان را فقط در ارزش مصرفی آنها خلاصه كرد. چرا كه حائز مصرف ذهني و رواني فرد نيز مي گردد.

چهل تکه دوزی در ایران به نام های مختلفی شناخته می شود از جمله خاتمی دوزی، لندره دوزی و گاهی هم با عنوان تکه دوزی از آن یاد می شود. این نوع دوخت ازدوران گذشته در ایران رایج بوده با این حال تاریخ مشخصی برای پیدایش آن در دست نیست، اما آثار باقی مانده در موزه های ارمیتاژ لنینگراد و مترو پولیتن و موزه  ایران باستان حکایت از رواج خاتمی دوزی در دوره ی سلجوقی دارد (منتخب صبا ص۲۴۳).

در این زمینه از محمد علی جمالزاده در کتاب گنج شایگان نقل است که: خاتمی دوزی سابقاً در ایران بسیار رواج داشته و امروزه، روز به روز از میان می رود و آن عبارت است از مقداری خرده پارچه های مختلفه اللون و مختلفه الشکل که ازروی استادی طوری پهلوی یکدیگر دوخته می شود که شباهت کامل به شال های کشمیر پیدا می کند و بخیه دوزی ها را نیز با گلدوزی های ابریشمی ملون می پوشاندند... .

همچنین مراکز اصلی که در ایران این دوخت را انجام می دادند عبارتند از رشت، اصفهان، یزد، تبریز، قزوین، کاشان، کُردستان، و آذربایجان غربی که امروزه هیچ اطلاعاتی پیرامون این آثار در این مراکز وجود ندارد.

 چهل تكه دوزي قزوين(با شماره ثبت ملي 447 ) – استاد غلامحسن كلاهدوز

استاد غلامحسن كلاهدوز متولد سال 1316 در قزوين است كه 70 سال پياپي به اين حرفه مشغول بوده  ونوآوريهاي بسیاري دراين زمينه انجام داده است. به گفته اين استاد كه  مسن ترين استاد چهل تكه دوزي ايران به شمار مي رود، شغل اصلي مادر ایشان نيز دوخت چهل تكه بوده كه وي این هنر را از مادر خویش به ارث برده است.                                                                                                       

خصوصيات منحصر بفرد چهل تكه هاي استاد استاد غلامحسن كلاهدوز

مهمترین شاخصه منحصر به فرد  اين استاد، تغییر کاربری این هنر است که برخلاف بقیه استان های یادشده و علاوه بر مواردی مثل رو میزی ورو تختی و... ازین هنر به عنوان لباس استفاده شده است. بارزترين نمونه اين تغيير كاربري دوخت كتي با 3750 تکه  است كه در سال 1346 دوخته شده و هنوز هم نمونه اي از آن در كارگاه ايشان به چشم مي خورد .

توليد آثار چهل تكه با رويكرد روايي از ديگر خصوصيات  است كه  با استفاده از قصه هاي قرآني وكهن ايران كتاب هاي پارچه اي مصور با تكنيك چهل تكه پديد آورده كه هرکدام منبع الهام وقصه ای دارند که برخاسته ازفرهنگ عمومی بویژه بومی قزوین است كه داراي حال وهواي روايي شيرين و بي نظيری ا ست. ازجمله آن ها کتاب آفرینش (قصص قرآنی - شرحی بر سلسله مراتب آفرینش که کاملا" حالت ابتدایی، پریمیتیو خود را در طراحي، فضا سازي و انتخاب رنگ ها  حفظ کرده واین دلنشینی و سادگی بر جذابیت آن افزوده است. حساسيت هنرمند به مسايل روز اجتماع بر روايي بودن آثار اين هنرمند اضافه نموده تا جايي که اغلب رویدادهای  مهم جامعه را پوشش می دهد. البته موضوعات مذهبي وتاريخي در آثار اين هنرمند پررنگ تر مي نمايد. كلاهدوز در طول 70 سال سابقه فعاليت خود بالغ بر 500 اثر چهل تكه دارد كه شامل موضوعات و اندازه هاي متنوعي است تا جايي كه بزرگترين اثر وي مربوط به صحنه اي از جنگ است كه در ابعاد  دومترو نيم در سه متر دوخته شده است. اين هنرمند در سابقه هنري خود دوخت كت چهل تكه براي  آرمسترانگ و محمد علي كلي را دارد كه طي مراسمي به ايشان هديه كرده است